Lần này cẩu dzìa, tui hổng hay biết gì ráo. Tui vẫn ngồi ở bờ ao nhớ cậu như mọi hôm. Trời vào thu rồi lành lạnh, tôi co người chịu đựng chớ hổng chịu bỏ dzô. Chừng nghe tiếng cẩu hỏi : thằng Tón đó hả cháu ? tui mới giựt mình.
Có thiệt hôn đây, cậu Tám tui trở dzìa rồi à. Tui mừng phát khóc, nước mắt chảy ròng ròng. Cậu Tám cũng thấy mủi, làm bộ chê khen : cái thằng con trai mà mau nước mắt, làm như khéo dư giọt lệ khóc người ngày xưa. Tui ỏn ẻn nhìn lên cẩu, càng thấy thổn thức tâm can, nước mắt càng trào ra dữ. Cẩu vội xà tới ôm lấy tui mà nói : thôi cho cậu xin, chiến này dzìa cậu ở với con luôn, hổng đi nữa. Tui lại càng khóc thành tiếng lớn. Cậu Tám cứ xuýt xoa. Tui cố gắng lắm mới trách được cẩu : cậu đi gì lâu dữ, đến giờ mới chịu dzìa. Cậu quýnh quáng thấy rõ. Cậu kéo tui vào lòng tay, rồi bất chợt hát lên : nín đi Tón của cậu ơi, buồn quăng cho lẹ để cười lấy diên… Thế là tui cười thiệt, cười hả hê mà nước mắt cũng hổng khô kịp. Cậu Tám xoa xoa lên đầu tui, trách yêu : con trai mà đa cảm, khổ con à. Tui sung sướng dụi dụi đầu vào bụng cậu.
Tối bữa đó, tía má tui làm cơm đãi cậu. Hai anh em khề khà bên xị đế trong veo. Tía tui với cậu tui uống xây vòng, vừa hít hà vừa chắt lưỡi. Má tui ngồi theo dõi hai người, má tui hổng ăn gì ráo, chỉ nhai trầu bỏm bẻm. Cậu Tám hối má tui ăn luôn, nhưng má tui nói hai anh em cứ ăn đi cho dzui.
Trời tối dần. Bầy đom đóm bắt đầu bay ra lập loè khắp chỗ. Cậu Tám tui bắt đầu kể về những ngày tháng xa biệt quê hương. Cẩu nói hồi nẳm gánh hát lên tuốt miệt Chắc Cà Ðao, định diễn cho đồng bào ta ở đó coi cho đỡ nhớ nhà. Nghiệt cái ba thằng thổ mới cáp duồn nên nhà nào nhà ấy mình trần ráo nạo. Gánh hát tới nơi, hổng có ai đón ai đưa, bụng đào kép đói kêu trời kêu đất. Hổng lẽ tới nơi rồi lặng lẽ ra dzìa, cậu Tám tui hô hào nhà tuồng sắm vai hát cho bà con coi miễn phí một bữa để xẻ chia nỗi mất tiền mất của của họ. Ông bầu thì ra chừng hổng chịu, nhưng kép đào thì hoan hô ý kiến của cậu tui. Thế là hổng cần sân khấu, hoá trang gì ráo, cậu sướng lên cái tích Triệu Tử Long đoạt ấu chúa. Cậu tui đóng vai Triệu Tử Long lẫm liệt uy nghi, hổng phấn son, áo mão gì ráo, chỉ huơ huơ đôi tay mà bà con ai cũng thấy rõ như cẩu đá giáp, cầm thương, vuốt giải áo, vùng vẫy chốn sa trường. Cậu dzô hồ quảng rồi nói lối lia chia, cái giọng khàn khàn mà nghe thấu hồn khán giả. Có mấy bà già sụt sịt khóc, có nhiều cô gái thở dài, còn các ông thì miệng cứ khen : hay…hay…giỏi. Ðêm đó khi vãng hát, cậu như người chiến sĩ thắng trận quay về, em nào em nấy vồ vập ôm lấy cậu mừng mừng tủi tủi. Má tui nghe, hổng giằn được tánh nóng, nói đốp luôn : cậu nói xạo có căn. Tiá tui ngăn lại : bà chỉ được cái tài phá đám, để cẩu kể cho hết chiện đời. Cậu Tám tui xem chừng cụt hứng, hổng còn ham kể tiếp, tía tui phải mau mau đưa ly đế cho cậu nói : dzô, dzô đi cho có trớn.
Cậu Tám tui bỗng xuống câu xề : kỳ đó rồi con Ba Tẻ nhứt định đi theo em. Em cản sao nó cũng hổng chịu. Chừng ghe của đoàn đi một đỗi xa rồi, em mới biết. Cô ta theo đoàn lo nấu nướng cho em, trước còn ngồi coi em vẽ mày vẽ mặt, sau lần hồi cô đứng lo chiện sắm sửa cho em. Cổ nói tích xưa kể người nam kẻ lông mày cho người nữ, còn bây giờ cổ vì tình vì nợ mà theo nâng khăn sửa túi cho em. Hai đứa ở dzới nhau lu bù ngày tháng, dzậy mà rồi cái duyên hổng đặng, một lần cổ lẳng lặng bỏ gánh ra đi. Em như người mất hồn, anh Tư. Buồn như mùa thu bứt lá, do đó mà em đành cũng bỏ gánh quay dzìa.
Ðến lúc này mới nghe má tui thút thít. Má tui thương cẩu vất vả đường tình diên. Má tui nghĩ cũng tại bà mà cậu lận đận tình trường. Má tui ngậm tăm hổng còn dám chê cẩu xạo, mà tới lui chỉ thấy má kéo cái khăn chặm chặm ở cuối mày. Cậu Tám tui cũng cảm động lắm, cẩu day qua nắm lấy tay má tui chặn lại : chị Tư đừng khóc làm em cũng muốn khóc theo. Chẳng qua nợ đời chưa trả hết, đường tình diên cũng lắm lúc gập ghềnh, cơn sầu này lòng héo buồn tênh, đêm lữ thứ vọng hoài tơ tưởng. Chèn ơi, cậu tui nói mà như đang sắm tuồng. Tui mê mệt về những lời của cậu. Hèn gì cô gái nào chẳng để dạ ngẩn ngơ khi nghe cậu than van đường tình trắc trở. Tía tui nãy giờ cũng như lịm. Cái xị đế đứng trơ trẽn im ru. Không khí chợt như nén chặt lại. Tui như người bị ai đưa bàn tay chặn lấy cổ. Tui cố ngáp ngáp như con cá bị dính lưỡi câu quăng lên bờ đất khô nằm đớp gió. Bất chợt trong khi mọi người còn đang chưa biết phải làm gì thì nghe cậu Tám tui đã cất tiếng ngâm thơ : chim xa rừng thương cây, nhớ cội…Người xa người khổ lắm, bậu ơi. Giờ đây bậu đã xa rồi, bậu gieo tiếng dữ cho đời đắng cay…
Tui ước gì có ai cho tui một cây đàn nhị để tui được giúp cho câu thơ của cậu Tám tui bay vút lên tận trời. Nhưng mà không có cây đàn nào hết, cho nên tui chỉ còn biết khóc thầm cho số phận cậu tui.
(Truyện ngắn cực hay tại Truyendammy.vip)